TBMM Kurulmadan Önce: Türkiye'yi Kim Yönetiyordu?

Hey guys, hiç düşündünüz mü, bugünkü Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) kurulmadan önce, yani o kurtuluş mücadelesinin en hararetli zamanlarında, memleketi kim yönetiyordu? Osmanlı İmparatorluğu çökmüş, İstanbul işgal altında, padişahın otoritesi kalmamış... İşte tam da bu karmaşık ve umutsuz dönemde, Türk milletinin kendi kaderini eline almasını sağlayan, bağımsızlık meşalesini yakan bir yapı vardı: Temsil Heyeti. Bu heyet, aslında yeni bir devletin temellerini atan, milletin sesi olan geçici bir hükümet gibiydi. Bugün bu yazımızda, o kritik döneme bir yolculuk yapacak, Temsil Heyeti'nin kim olduğunu, nasıl kurulduğunu ve Türkiye Cumhuriyeti'nin doğumuna nasıl zemin hazırladığını detaylarıyla inceleyeceğiz. Hazır olun, tarih tozlu sayfalarından bize çok önemli dersler fısıldıyor!

Bu dönem, Birinci Dünya Savaşı'nın yıkıcı sonuçlarıyla ve Mondros Ateşkes Antlaşması'nın getirdiği ağır koşullarla başlıyor. Osmanlı İmparatorluğu yenik sayılmış, toprakları işgal güçleri tarafından parsellenmeye başlanmıştı. Anadolu'nun dört bir yanında direniş hareketleri filizlenirken, İstanbul'daki Osmanlı hükümeti ise ya işgalcilerin baskısı altında etkisiz kalıyor ya da onlarla uzlaşma yolunu seçiyordu. Milletin geleceği, adeta ince bir ipin üzerinde sallanıyordu. İşte bu bunalımlı atmosferde, Türk milleti kendi kaderini belirlemek için harekete geçti. Yerel kongreler düzenlenmeye başlandı ve bu kongrelerin en önemlilerinden biri olan Erzurum Kongresi'nde, milletin temsilcilerinden oluşan bir kurulun, yani Temsil Heyeti'nin kurulması fikri ortaya çıktı. Bu heyet, hiçbir resmî dayanağı olmamasına rağmen, milletin vicdanında ve iradesinde vücut bulmuş, Anadolu'nun her köşesinden gelen vatanseverlerin ortak sesi olmuştu. Mustafa Kemal Paşa'nın liderliğinde şekillenen bu yapı, o dönemde hukuki boşluğu dolduran, milletin umudunu yeşerten ve bağımsızlık mücadelesini organize eden tek gerçek otorite haline gelmişti. Onlar, sadece bir kurul değil, aynı zamanda yeniden doğuşun sembolüydü. Bu nedenle, TBMM'nin kapıları açılmadan önce Türkiye'yi fiilen yöneten, ulusal direnişi örgütleyen ve modern Türkiye'nin bağımsızlık yolunu çizen kilit aktör Temsil Heyeti'dir. Bu heyet, zorlu şartlara rağmen pes etmeyen bir ruhun ve derin bir vatan sevgisinin ürünüydü. Onlar, milletin geleceği için kendi hayatlarını ortaya koymuş gerçek kahramanlardı, bu da onların hikayesini daha da etkileyici kılıyor, değil mi arkadaşlar?

Temsil Heyeti Nedir ve Nasıl Ortaya Çıktı?

Temsil Heyeti, nam-ı diğer Heyet-i Temsiliye, arkadaşlar, aslında 1919 yılının yaz aylarında, Anadolu'nun çeşitli yerlerinde işgallere karşı yükselen ulusal direnişin örgütlü bir ifadesi olarak ortaya çıktı. Düşünsenize, bir yanda paramparça olmuş bir imparatorluk, diğer yanda vatan topraklarını adım adım ele geçiren işgal kuvvetleri... İşte tam bu kritik eşikte, milletin "Artık yeter!" diyen sesi, Erzurum ve Sivas Kongreleri aracılığıyla somutlaştı. Erzurum Kongresi'nde 9 kişiden oluşan ilk Temsil Heyeti seçildi. Bu heyetin başına da Mustafa Kemal Paşa geçti. Bu, sadece bir kurul seçimi değil, aynı zamanda milletin kendi iradesini beyan edişinin ve kaderini tayin edişinin ilk güçlü adımıydı.

Sonrasında, 4-11 Eylül 1919 tarihleri arasında toplanan Sivas Kongresi, Temsil Heyeti'nin yetki alanını genişletti ve onu tüm yurdu temsil eden ulusal bir organ haline getirdi. Erzurum'da bölgesel olarak başlayan bu oluşum, Sivas'ta evrensel bir ulusal direniş çatısı altına alındı. Sivas Kongresi'nde, Temsil Heyeti'ne yeni üyeler dahil edildi ve sayısı 16'ya çıktı. Bu heyetin temel amacı çok netti: vatansal bütünlüğü korumak, milletin bağımsızlığını sağlamak ve Osmanlı Hükümeti'nin işgalciler karşısındaki acizliğine bir dur demekti. İstanbul Hükümeti'nin acz içinde olduğu, hatta işgal kuvvetleriyle iş birliği yaptığı bir dönemde, Temsil Heyeti, milletin sığınacağı tek liman, umut ışığı haline gelmişti. Mustafa Kemal Paşa'nın sarsılmaz liderliği ve vizyonu, bu heyetin en büyük gücüydü. O, Anadolu'ya ayak bastığı andan itibaren, dağınık direniş güçlerini bir araya getirmek ve ulusal bir örgütlenme kurmak için var gücüyle çalışmıştı. Onun çağrılarına kulak veren vatanseverler, Erzurum'dan Sivas'a, oradan da Anadolu'nun dört bir yanına yayılan bir direniş ağı oluşturmuşlardı. Bu heyet, sadece askeri bir direniş örgütü değildi, aynı zamanda gelecek devletin temellerini atacak siyasi ve idari bir yapıydı. Hiçbir yasal gücü olmamasına rağmen, milletin meşruiyetiyle hareket ediyordu ve bu da onu olağanüstü güçlü kılıyordu. Bu heyet, aslında milletin kendisiydi, kendi bağımsızlığını ve onurunu korumak için ayağa kalkmış bir milletin ta kendisiydi, anlıyor musunuz arkadaşlar? Bu nedenle Temsil Heyeti, Türk bağımsızlık mücadelesinin kalbi ve aklı olmuştu. Mustafa Kemal ve arkadaşları, çok zor koşullarda, hiçbir güce dayanmadan, sadece millet sevgisiyle ve bağımsızlık aşkıyla hareket ederek bu devrimci kuruluşu hayata geçirmişlerdi. Onların bu cesareti ve kararlılığı, Anadolu'nun karanlık günlerinde bir şimşek gibi çakmış, milletin aydınlık yarınlarına giden yolu aydınlatmıştı. Bu heyet, tam anlamıyla yeniden doğuşun ve milli egemenliğin ilk adımıydı.

Temsil Heyeti'nin Görevleri ve Faaliyetleri

Arkadaşlar, Temsil Heyeti kurulduktan sonra öyle boş durmadı, aksine çok kritik görevler üstlendi ve yoğun faaliyetler yürüttü. Düşünün, ortada resmî bir devlet yok, hükümet işgal altında, ülkenin her yeri karışık... İşte bu ortamda Temsil Heyeti, fiili bir hükümet gibi çalışarak ülkenin kaderini değiştirecek adımlar attı. En başta gelen görevi, Anadolu'daki dağınık direniş güçlerini, yani Kuvâ-yi Milliye'yi organize etmek ve ortak bir strateji altında toplamak oldu. Bu çok zordu, çünkü her bölgenin kendi dinamiği vardı, ama Mustafa Kemal'in üstün liderlik vasıfları sayesinde bu dağınık yapılar, tek bir amaç etrafında birleşmeye başladı.

Temsil Heyeti'nin belki de en hayati faaliyetlerinden biri, iletişim ağını kurmasıydı. İstanbul Hükümeti'nin Anadolu ile olan tüm iletişimini kesmesine rağmen, Temsil Heyeti, telgraf hatlarını ele geçirerek ve Anadolu Ajansı'nı kurarak hem kendi içindeki birliği sağladı hem de ulusal direnişin sesini tüm yurda ve hatta dünyaya duyurdu. Düşünün, o imkanlarla bu kadar hızlı ve etkili bir iletişim ağı kurmak, gerçekten takdire şayan bir başarıydı. Bu sayede, işgalcilerin propagandasına karşı doğru bilgi akışı sağlanabildi ve milletin morali yüksek tutuldu. Ayrıca, siyasi ve diplomatik çabalar da göz ardı edilemezdi. İstanbul Hükümeti ile yapılan Amasya Protokolleri, Temsil Heyeti'nin siyasi bir güç olarak tanınmasının ilk adımlarından biriydi. Bu protokollerle, İstanbul Hükümeti, Anadolu'daki ulusal hareketi resmen tanımak zorunda kaldı, ki bu çok büyük bir başarıydı arkadaşlar.

Bunların yanı sıra, Temsil Heyeti, idari ve ekonomik konularda da aktif rol oynadı. Yerel yönetimleri yönlendirdi, vergiler toplayarak ve kaynakları yöneterek milli mücadelenin finansmanını sağlamaya çalıştı. Hatta ordu ihtiyaçlarını karşılamak için seferberlik ilan etti ve halktan destek istedi. İç isyanlarla ve dış düşmanlarla aynı anda mücadele etmek zorunda kaldılar. İşgal kuvvetlerinin desteklediği çeşitli isyancı gruplara karşı da etkin bir mücadele yürüttüler. Kısacası, Temsil Heyeti, sadece bir temsil organı olmaktan öte, savaşın ortasında fiilen bir devletin tüm fonksiyonlarını yerine getirmeye çalıştı. Milli Mücadele'nin askeri, siyasi, idari ve ekonomik tüm yükünü omuzladı. Onların bu çok yönlü çabaları, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş harcında en önemli yerlerden birini oluşturur. Bu heyet, uluslararası arenada Türkiye'nin sesini duyurmaya çalışırken, bir yandan da içeride birliği sağlamak ve direnişi örgütlemek gibi devasa görevleri başarıyla yerine getirdi. Onların bu inanılmaz azmi ve çalışkanlığı, bugünkü Türkiye'nin varoluş nedenlerindendir, arkadaşlar.

Temsil Heyeti'nin Karşılaştığı Zorluklar

Arkadaşlar, Temsil Heyeti'nin üstlendiği görevlerin muazzam büyüklüğünü konuştuk, ama gelin bir de bu vatanseverlerin karşılaştığı inanılmaz zorluklara bir göz atalım. İnanın bana, işleri hiç kolay değildi! En başta, Temsil Heyeti'nin resmi bir yasal dayanağı yoktu. Evet, milletin vicdanında ve iradesinde vücut bulmuşlardı, ama uluslararası arenada ya da İstanbul Hükümeti nezdinde meşruiyeti sorgulanan bir yapıydı. Bu da onlara karşı yapılan her türlü hareketi, resmî hükümetin gözünde isyan olarak görmelerine neden oluyordu. Bu legalite eksikliği, hem içerideki bazı muhalif grupların hem de dış güçlerin onlara karşı propagandasına zemin hazırlıyordu.

Ayrıca, finansal zorluklar dağ gibiydi. Düşünsenize, bir direniş hareketini finanse etmek, ordu kurmak, iaşe ve mühimmat sağlamak için çok büyük paralar gerekiyordu. Ama Temsil Heyeti'nin elinde resmî bir devlet bütçesi yoktu. Daha çok halkın bağışları, yerel vergiler ve bölgesel kaynaklarla ayakta durmaya çalışıyorlardı. Bu da onların hareket kabiliyetini ciddi şekilde kısıtlıyordu. Kıt kanaat imkanlarla bir orduyu beslemek, haberleşme ağını sürdürmek gerçekten kahramanlık isteyen bir durumdu.

İç çatışmalar ve dış baskılar da Temsil Heyeti'nin başını ağrıtan diğer önemli konulardı. Anadolu'da İstanbul Hükümeti'nin desteklediği hilafet yanlısı isyanlar, ya da işgalcilerin kışkırttığı etnik ve bölgesel çatışmalar, Temsil Heyeti'nin birliğini ve gücünü sarsmaya yönelikti. İngilizler, Fransızlar, İtalyanlar ve Yunanlılar... Hepsi Anadolu'da kendi çıkarlarını kolluyor, milli direnişi bölmek için her türlü yolu deniyorlardı. İstanbul Hükümeti ise Temsil Heyeti mensupları hakkında idam fermanları çıkarıyor, onları vatan haini ilan ediyordu. Böyle bir ortamda birliği sağlamak, moral ve motivasyonu yüksek tutmak gerçekten takdire şayan bir çabaydı.

Son olarak, lojistik ve idari zorluklar da azımsanmayacak cinstendi. Anadolu'nun geniş coğrafyasında, yetersiz altyapı koşullarında, bir merkezi otorite kurmak ve tüm direniş gruplarıyla koordinasyonu sağlamak devasa bir işti. Telgraf hatları sık sık kesiliyor, ulaşım imkanları kısıtlıydı. Bütün bu engellere rağmen, Temsil Heyeti, Mustafa Kemal Paşa'nın vizyoner liderliği ve vatansever kadrosunun özverili çalışmalarıyla ayakta kalmayı başardı. Onlar, imkansızlıklar içinde imkan yaratan gerçek önderlerdi, arkadaşlar. Bu zorlukların üstesinden gelerek Türkiye Cumhuriyeti'nin doğumuna giden yolu açtılar. Onların yaşadığı bu çetin mücadeleyi anlamak, bugünkü bağımsız Türkiye'nin ne denli değerli bir miras olduğunu kavramak için çok önemli.

TBMM'ye Geçiş ve Temsil Heyeti'nin Sonu

Arkadaşlar, Temsil Heyeti'nin olağanüstü çabaları ve uğraşları, sonunda amacına ulaştı ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin (TBMM) kurulmasıyla taçlandı. Aslında Temsil Heyeti'nin kurulduğu ilk günden itibaren en büyük hedeflerinden biri, milletin gerçek iradesini yansıtacak, tam bağımsız ve egemen bir meclisin toplanmasını sağlamaktı. Çünkü biliyorlardı ki, kalıcı bir devlet yapısı ancak milli egemenliğe dayalı, halkın temsilcilerinden oluşan bir meclisle mümkün olabilirdi. Bu doğrultuda, Temsil Heyeti, İstanbul Hükümeti ile yaptığı Amasya Protokolleri'nde de dile getirildiği gibi, yeni bir meclisin toplanması için genel seçimlerin yapılmasını talep etmişti. Bu talepler sonucunda, Osmanlı Mebusan Meclisi son bir kez İstanbul'da toplandı. Ancak İstanbul'un resmen işgal edilmesi ve birçok milletvekilinin tutuklanmasıyla bu meclis de işlevsiz hale geldi, hatta fiilen dağıtıldı.

İşte tam bu noktada, Temsil Heyeti'nin stratejik hamlesi devreye girdi. Mustafa Kemal Paşa, 19 Mart 1920'de yayımladığı bir genelgeyle, İstanbul'daki Mebusan Meclisi'nin dağılması üzerine, Ankara'da olağanüstü yetkilere sahip yeni bir meclisin toplanması çağrısında bulundu. Bu çağrıya, Anadolu'nun dört bir yanından milletin seçtiği temsilciler, yani milletvekilleri koşarak geldiler. Bu, sadece bir milletvekili seçimi değil, aynı zamanda yeni bir başlangıcın, tam bağımsızlık ruhunun ve milli egemenliğin ilk kıvılcımıydı.

Ve nihayet, 23 Nisan 1920'de, Ankara'da, Türk tarihinin en önemli dönüm noktalarından biri yaşandı. Dualarla, coşkuyla ve büyük bir umutla Türkiye Büyük Millet Meclisi açıldı. Bu, sadece bir meclisin açılması değil, aynı zamanda yeni bir devletin ve tam bağımsızlık yolunda atılan dev bir adımın ilanıydı. Temsil Heyeti, bu tarihle birlikte misyonunu tamamlamış oldu. Mustafa Kemal Paşa ve Temsil Heyeti üyeleri, Meclis'in açılışında seçildikleri yeni görevlere devam ettiler, ancak Heyet'in kendisi resmen yetkilerini yeni kurulan TBMM'ye devretti. Artık ülkenin tek ve meşru yönetim organı, milletin temsilcilerinden oluşan TBMM idi. Temsil Heyeti, geçici bir çözüm olarak ortaya çıkmış, ancak kalıcı bir devlete giden yolu açmıştı.

Temsil Heyeti'nin sona ermesi, aslında bir son değil, yeni bir başlangıcın müjdecisiydi. Onların özverili çalışmaları, liderlikleri ve ulusseverlikleri, TBMM'nin kurulmasına zemin hazırlayarak, Türk milletinin kendi kaderini kendi eline almasının en somut örneğini teşkil etmiştir. Onlar, uluslararası baskılara, iç isyanlara ve imkansızlıklarla dolu koşullara rağmen, milli iradenin tecellisini sağlamış, bağımsız Türkiye Cumhuriyeti'nin tohumlarını ekmişlerdir. Temsil Heyeti'nin hikayesi, bir milletin küllerinden nasıl yeniden doğduğunu, liderliğin ve kararlılığın en zor zamanlarda bile nasıl bir fark yaratabileceğini gösteren muhteşem bir destandır. Bu heyet, gelecek nesillere örnek teşkil eden bir miras bırakmıştır, arkadaşlar. Onlar, bizi biz yapan değerlerin en önemli temsilcilerindendi.

Temsil Heyeti'nin Bize Bıraktığı Miras

Peki arkadaşlar, Temsil Heyeti'nin bu destansı mücadelesi bize bugün ne anlatıyor, geriye nasıl bir miras bıraktı? Aslında Temsil Heyeti, sadece tarihi bir kurul olmanın ötesinde, Türk milletinin bağımsızlık ve egemenlik ruhunun en somut simgelerinden biridir. Onlar, bize çok önemli dersler verdiler ve bugünkü modern Türkiye'nin temel değerlerini şekillendirdiler. Öncelikle, Temsil Heyeti bize imkansızlıklar içinde bile umudun asla yitirilmemesi gerektiğini öğretti. Düşünsenize, bir devletin ordusu dağıtılmış, toprakları işgal edilmiş, başkenti düşman çizmesi altında... Böyle bir ortamda Mustafa Kemal Paşa'nın liderliğinde bir avuç vatanseverin, tüm Anadolu'yu ayağa kaldırarak milli bir direniş örgütlemesi, inanılmaz bir azmin ve kararlılığın göstergesidir. Bu, pes etmeme ruhunun ve inancın gücünün en çarpıcı örneklerinden biridir.

İkinci olarak, Temsil Heyeti, milli egemenliğin ve halkın iradesinin her şeyin üstünde olduğunu tüm dünyaya kanıtladı. Osmanlı yönetimi işgalcilerle uzlaşma yolunu seçerken, Temsil Heyeti, milletin kendi kaderini tayin etme hakkını savundu. Onlar, gücün tepeden değil, halktan geldiği fikrini somutlaştırdılar ve Türkiye Cumhuriyeti'nin demokratik temellerini attılar. Bugün sahip olduğumuz milli iradeye dayalı yönetim anlayışı, onların o günkü cesur duruşlarının ve sarsılmaz inançlarının bir sonucudur.

Üçüncü olarak, Temsil Heyeti, ortak akıl ve birlik-beraberlik ruhunun ne kadar değerli olduğunu gösterdi. Farklı bölgelerden, farklı düşüncelerden gelen insanları tek bir amaç etrafında birleştirmek, Mustafa Kemal'in üstün liderlik vasıfları sayesinde mümkün oldu. Kongreler aracılığıyla alınan kararlar, bireysel değil, kolektif bir iradenin ürünüydü. Bu da bize, zor zamanlarda birlikte hareket etmenin, ortak hedefler belirlemenin ve farklılıkları bir kenara bırakarak tek vücut olmanın ne kadar önemli olduğunu hatırlatır.

Son olarak, Temsil Heyeti, Türk Kurtuluş Savaşı'nın siyasi ve ideolojik altyapısını oluşturdu. Onlar, sadece askeri bir direnişi değil, aynı zamanda modern, bağımsız ve çağdaş bir Türkiye idealini savundular. Bu heyet, eski ve yeni arasında bir köprü görevi gördü; Osmanlı'nın son döneminden Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşuna geçişte kilit bir rol oynadı. Onların koyduğu ilkeler, daha sonra Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş felsefesinin temel taşları oldu. Yani arkadaşlar, Temsil Heyeti'nin mirası, sadece tarih kitaplarında kalmış tozlu bir bilgi değil; bugün bile bizi aydınlatan, yol gösteren ve bağımsızlık meşalesini her daim canlı tutan paha biçilmez bir hazinedir. Onların kahramanca duruşu, özverili çalışmaları ve geleceğe yönelik vizyonu, bizlere bugünün Türkiye'sini armağan etmiştir. Bu yüzden, Temsil Heyeti'ni ve onun ruhunu anlamak, bizi biz yapan değerleri kavramak demektir, arkadaşlar.